HIV – bądźmy świadomi

Dzięki dostępnym obecnie lekom ARV poprawia się jakość i długość życia pacjentów, ale wciąż nie potrafimy wyleczyć z AIDS. Dlatego tak ważna jest profilaktyka: rzetelna wiedza, stosowanie technik zmniejszających ryzyko zakażeń w kontaktach seksualnych lub niepodejmowanie ryzykownych zachowań. Tylko w ten sposób możemy ochronić się przed zakażeniem.

HIV to ludzki wirus niedoboru (upośledzenia) odporności, który atakuje, osłabia i niszczy system odpornościowy organizmu człowieka, w szczególności limfocyty CD4. Nieleczone zakażenie HIV prowadzi do rozwoju AIDS, czyli zespołu nabytego niedoboru (upośledzenia) odporności. Osłabiony system odpornościowy osoby zakażonej HIV atakują różne infekcje i choroby tzw. choroby wskaźnikowe (zakażenia oportunistyczne) oraz nowotwory – które mogą doprowadzić do śmierci pacjenta. AIDS występuje po wielu latach trwania zakażenia HIV u osób, które o swoim zakażeniu nie wiedzą i nie są leczone. Po wykryciu zakażenia HIV wszyscy pacjenci powinni szybko rozpocząć terapię antyretrowirusową (ARV).

Z badań przeprowadzonych przez Niezależny Instytut Badań Rynkowych IPSOS dla Krajowego Centrum ds. AIDS wynika, że zdecydowana większość Polaków słyszała o HIV i AIDS (97%), większość jest także świadoma tego, jakie zachowania prowadzą do zakażenia wirusem. Tylko 5% dorosłej populacji przebadało się pod kątem HIV, a 4% wykonywało kiedykolwiek badanie w kierunku zakażeń przenoszonych drogą płciową. Niemal 40% osób  aktywnych seksualnie podejmowało kontakty płciowe bez zabezpieczenia i po spożyciu alkoholu, a co piąta – z osobą o nieznanej przeszłości seksualnej (także bez zabezpieczenia).

ZAKAŻENIE

Do zakażenia może dojść poprzez ryzykowne zachowania seksualne: niezabezpieczony prezerwatywą kontakt seksualny, zarówno pomiędzy kobietą i mężczyzną (kontakt heteroseksualny), jak i pomiędzy osobami tej samej płci – częściej mężczyznami (kontakt homoseksualny). Ryzyko zakażenia rośnie, gdy współwystępują inne choroby przenoszone drogą płciową, z powodu uszkodzenia śluzówki.

Nadużywanie substancji zmieniających świadomość (psychoaktywnych) takich jak alkohol czy środki odurzające, także zwiększa ryzyko zakażenia HIV, gdyż często sprzyja podejmowaniu ryzykownych kontaktów seksualnych.

Ryzyko zakażenia istnieje także w czasie naruszenia ciągłości skóry, przy użyciu niesterylnego sprzętu. Dotyczy to np. przekłuwania uszu lub innych części ciała czy też wykonywania trwałego tatuażu. Osoby profesjonalnie wykonujące tego typu zabiegi powinny sterylizować sprzęt lub stosować narzędzia jednorazowego użytku.

Zakazić się można również poprzez zakłucie lub skaleczenie ostrym przedmiotem zanieczyszczonym świeżą krwią lub innym płynem zawierającym krew, które pochodzą od osoby zakażonej HIV.

Zdarzają się też tzw. zakażenia wertykalne, czyli przeniesienie HIV z matki na dziecko w czasie ciąży, porodu czy karmienia piersią. Do zakażeń wertykalnych HIV dochodzi głównie w okresie okołoporodowym. Wiedza na temat zakażenia HIV jest bardzo ważna dla kobiet planujących macierzyństwo lub będących już w ciąży oraz ich partnerów. Obecnie nawet jeśli kobieta jest zakażona HIV, ale o tym wie, jest pod opieką lekarzy i przyjmuje leki antyretrowirusowe, ma blisko 100-procentową szansę na urodzenie zdrowego dziecka.

TEST NA HIV

Zakażenie HIV wykrywa się testem przesiewowym poprzez badanie krwi lub surowicy na obecności przeciwciał anty-HIV i/lub antygenu p24. Badanie jest proste do wykonania, a lista punktów konsultacyjno-diagnostycznych (PKD), gdzie można je wykonać bez skierowania, bezpłatnie i anonimowo jest prosta do znalezienia w Internecie (aids.gov.pl). W zależności od placówki, która wykonuje badanie, na ujemny wynik wykluczający zakażenie czeka się od 30 minut do kilku dni. Dodatni wynik testu przesiewowego wymaga wykonania testu potwierdzenia (Western blot lub HIV RNA).

Ze wspomnianego badania IPSOS wynika, że dużą grupę respondentów cechuje dystans do problemu testowania – powszechnie nie odnoszą oni zakażenia do własnej osoby – aż 87% Polaków jest zdania, że problem HIV ich nie dotyczy, nie mają również wiedzy na temat testowania w kierunku HIV.

PROFILAKTYKA

W dobie HIV i AIDS seks jest bezpieczny tylko dla osób, które są dla siebie pierwszymi w życiu partnerami seksualnymi i nie miały innych ryzykownych zachowań, a później są sobie wzajemnie wierne. Im częściej zmienia się partnerów seksualnych, tym większe jest ryzyko zakażenia HIV. Na podstawie wyglądu zewnętrznego nie można rozpoznać, czy dana osoba jest zakażona HIV. Na dziś nie ma lepszego sposobu uniknięcia zakażenia HIV przenoszonego drogą płciową niż prezerwatywa. Jeśli jest prawidłowo użyta, dobrej jakości i nieprzeterminowana, prawie w 100 procentach zabezpiecza przed zakażeniem HIV.

W przypadku nieszczęśliwego wypadku takiego jak np. zakłucie zanieczyszczoną krwią igłą, kontakt uszkodzonej skóry czy śluzówek z materiałem potencjalnie zakaźnym czy gwałt, należy natychmiast zgłosić się do lekarza (najlepiej do szpitala zakaźnego), który oszacuje ryzyko zakażenia HIV i ewentualnie wdroży tzw. profilaktykę poekspozycyjną (PEP) wraz z leczeniem antyretrowirusowym. W ekspozycji wypadkowej leczenie to jest bezpłatne dla pacjenta.

Drugim ważnym ogniwem profilaktyki jest leczenie osób zakażonych. Skutecznie leczona osoba zakażona HIV ma tak niski poziom wiremii, że jest mniej zakaźna.

Krajowe Centrum ds. AIDS, Agenda Ministra Zdrowia